#unasmożna
Nowy podcast Wrocławskiej Szkoły Śpiewu, w którym Patrycja Obara i Małgorzata Nawrot wraz z ich Gościniami i Gośćmi będą rozmawiać Na Głosy O Głosie! ?????
Ale rozmowy to nie wszystko. Do każdego odcinka spodziewajcie się praktycznego ćwiczenia w formie video na naszym YouTube, instagramie i FB ???
Ten podcast jest dla Ciebie, jeśli:
? Śpiewasz
? Pracujesz głosem
? Przemawiasz
? Uczysz emisji głosu
? Zajmujesz się logopedią
? Rehabilitujesz głos (swój lub innych)
Mimo, że Twoja własna droga muzyczna była kręta, to jednak zostałaś nauczycielką śpiewu, a nawet otworzyłaś swoją szkołę wokalną, której przyświeca idea: „śpiewać każdy może”. Dlaczego powstała Wrocławska Szkoła Śpiewu?
Przede wszystkim z wielkiej potrzeby serca, żeby stworzyć miejsce, w którym każdy będzie mógł śpiewać. Dużo było w tym procesie zaskoczeń. Pewnie gdybym z góry wiedziała, w co wchodzę, to bym się na to nie zdecydowała. Podobnie jak z płytą. Na szczęście o urokach prowadzenia biznesu dowiadywałam się stopniowo.
Uczeniem zajmuję się od pierwszego roku studiów, a właściwe już w podstawówce udzielałam korepetycji koleżankom z klasy. Zawsze miałam misję edukacyjną. Pracowałam przez dziewięć lat na Uniwersytecie Wrocławskim i jak teraz, z perspektywy czasu, zastanawiam się, czy mi tego brakuje, to dochodzę do wniosku, że tak, brakuje mi, ale nie tylko tego, że mogłam przekazywać różne treści merytoryczne (choć do dziś fascynuje mnie przekład czy pragmatyka językowa), ale tego, że czułam realne możliwości, żeby zmienić czyjeś spojrzenie na życie. Ja tak postrzegam rolę edukatorów. Nie jako suche przekazywanie treści, które i tak są w książkach, tylko pokazywanie ludziom innego sposobu myślenia, innego spojrzenia na siebie.
W pewnym momencie życia zdałam sobie sprawę, że więcej osób ma ze śpiewem podobne problemy, do tych, które ja miałam Przychodzą na lekcje, ale z góry zakładają, że oni nie potrafią, że się nie nadają.
Z dużą dozą niepewności podejmowałam się nauczania śpiewu, myślałam – nomen omen, czy ja się nadaję, przecież nie zrobiłam wielkiej kariery muzycznej, czy ja wiem wystarczająco dużo, czy w ogóle mogę uczyć? Ale po pierwszym, drugim, piątym spotkaniu z danym uczniem czy uczennicą zaczynałam nabierać coraz większego przekonania, że jestem w dobrym miejscu. Kiedyś na przykład przyszedł do mnie ktoś, kto uważał, że kompletnie się do tego nie nadaje i chciał, żebym mu to potwierdziła, a kilka miesięcy później powiedział, że ma za sobą pierwszy publiczny występ. Ktoś inny po swoim pierwszym występie przybiegł na lekcję i oznajmił, że miał mi kupić kwiaty, ale tak bardzo nie chciał się spóźnić na lekcję, że nie zdążył. Pomyślałam wtedy, że mam coś ważnego do zrobienia.
Z czasem do zespołu trenerów Wrocławskiej Szkoły Śpiewu dołączyło kilka, potem kilkanaście wspaniałych osób, które uwierzyły w moją ideę. W ideę, że każdy się nadaje. Nie każdy będzie Adele, a właściwie nikt nie będzie Adele, bo tylko Adele jest Adele, ale każdy może śpiewać. Każdy może zaśpiewać dziecku kołysankę, każdy może zaśpiewać Sto lat na weselu, każdy może zaśpiewać sobie Smoke on the Water jak jest sam w domu i odkurza. Nie każdy musi z tym wychodzić na scenę, nie każdy musi być gwiazdą popu. Jak mówił Matt Burdynowski w swoim wystąpieniu na TEDxWroclaw, gwiazd popu mamy dużo, za mało mamy osób, które po prostu śpiewają. Nie każdy musi być sukcesem marketingowym, nie każdy tego chce i nie każdy jest na to gotowy, ale każdy może śpiewać i każdy może siadając przy świątecznym stole powiedzieć – „Słuchajcie, może w tym roku pośpiewamy kolędy zamiast je puszczać z płyt?”. Na takiej idei zbudowałam moją szkołę.
Bardzo często przychodzą do nas osoby, które na dzień dobry mówią, że już w kilku miejscach zatrzaśnięto im drzwi przed nosem, powiedziano im, żeby lepiej odpuściły i zajęły się czymś innym, bo nie słyszą, bo są za stare, bo to, bo tamto. Z każdą z takich osób udało nam się wypracować jakiś sukces. Widzę też, że jak ktoś bardzo źle o sobie myśli w kwestiach śpiewu, a uda nam się pokazać takiej osobie, że jednak może, po cichutku, powolutku, małymi kroczkami, ale jednak może, to widzę, że to przebudowuje te osoby wewnętrznie. Myślą sobie – „Aha, to jak z tym mi się udało, to może jeszcze z czymś mi się uda, może skoro tak głęboko we mnie tkwiące marzenie okazało się możliwe, to muszę jeszcze raz spojrzeć na to, co robię ze swoim życiem, bo może mogę jeszcze coś robić inaczej”. Dlatego mówię pół żartem, że u nas w szkole często jest bardziej terapia śpiewem, niż śpiew sam w sobie. Czasem zdarza się, że czterdzieści pięć minut lekcji przegadamy, że ktoś siedzi pod ścianą i płacze. I to potem pomaga, bo dopóki tego nie uwolniłyśmy, dopóki tego ta osoba nie wypłakała, nie mogła śpiewać, była sztywna emocjonalnie, nic z niej nie wychodziło.
Czyli zdarza się, że do Wrocławskiej Szkoły Śpiewu przychodzą uczniowie, którzy podobnie jak ty na początku swojej drogi chcą, żeby ktoś ich utwierdził w przekonaniu, że nie powinni śpiewać?
Dość często. Siadają na krześle na początku pierwszej lekcji i wybuchają płaczem. Mówią, że się nie nadają i w zasadzie to przyszli się o tym przekonać. Ja myślę, że tak się ujawniają najgłębsze obawy, że tak naprawdę, tak naprawdę, naprawdę, to oni przychodzą, żebyśmy im powiedzieli, że się nadają, ale na wszelki wypadek szukają zabezpieczenia. Bo gdzieś głęboko w środku oni czują, że się nadają, i dlatego ostatecznie przychodzą. Śpiewanie jest naturalną czynnością i prawie każdy gdzieś tam głęboko tę potrzebę śpiewu ma. Śpiew powstał przed językiem. Dziecko, zanim nauczy się rozpoznawać słowa, uczy się rozpoznawać melodie. Najpierw słyszy muzykę, potem dopiero język. Nagle dorastasz i ktoś ci mówi, że to, co słyszysz od dziecka, i to, co robisz od dziecka (bo przecież dziecko też śpiewa, powtarza dźwięki) to tak naprawdę nie masz do tego prawa, bo nie potrafisz tego robić. Ja lubię to porównywać do przytulania. Niby da się bez tego żyć, ale wszyscy strasznie tego pragniemy, i gdyby ktoś ci nagle powiedział, że ty się nie nadajesz do przytulania, sorry, ale po prostu nie potrafisz tego robić i tylko co setna osoba w społeczeństwie ma prawo się przytulać, to taka wizja wydaje się przerażająca. A ze śpiewem trochę tak robimy, a potrzeba jest tak samo głęboka, jak potrzeba fizycznego kontaktu.
To jak to jest, kto się nadaje do śpiewania, a kto nie? Co tu jest mitem, a co prawdą?
Idąc znów za Mattem Burdynowskim, gdyby publiczności zgromadzonej na sali konferencyjnej zadać pytanie: – „Kto z was uważa, że nie umie śpiewać”. Z reguły 100% sali podnosi ręce. I dalej: – „Kto z was lubi śpiewać”. Znowu większośc osób na sali. – “Kto z was wstydzi się śpiewać przy kimś?”. Znowu większość. I na koniec: – „A kto z was wykonał jakikolwiek krok w kierunku tego, żeby nauczyć się śpiewać”. Wtedy dwie osoby podnoszą ręce albo nikt, albo cztery, ale raczej nie więcej.
Nie mam pojęcia, jak to się stało, ale daliśmy sobie wmówić taką dziwną rzecz. Jak chcesz zdobyć jakąkolwiek inną umiejętność, to najpierw podejmujesz naukę, na początku ci kompletnie nie wychodzi, potem ci idzie coraz lepiej, aż w końcu, w dużym skrócie, mija trochę czasu i jesteś ekspertem. Natomiast w kontekście śpiewu uważamy, że albo to mamy, albo nie i wielu ludzi nawet nie podejmuje nauki, tylko po prostu dochodzą do wniosku, że się do tego nie nadają. To tak jakby nauczycielka w podstawówce powiedziała ci, że nie nadajesz się do pisania i nie powinnaś dalej się tego uczyć po tym, jak po raz pierwszy biorąc pióro do ręki krzywo napiszesz literkę „a”. Albo jakbyś miała zrezygnować na zawsze z WF-u czy w ogóle ruchu, bo ktoś uzna, że nie masz predyspozycji sportowych po tym, jak w czwartej klasie nie uda ci się przeskoczyć przez kozła.
Z jakiegoś powodu do umiejętności śpiewania podchodzimy nie jak do umiejętności, tylko właśnie talentu, który albo jest nam dany, albo nie jest nam dany. I to jest podstawowy mit i podstawowe przekłamanie. Śpiewanie to umiejętność, którą się rozwija. Ze słuchem sprawa wygląda podobnie. Słuch to też umiejętność jak każda inna, którą można rozwijać. Dźwięk to nie jest jakieś mistyczne zjawisko z kosmosu tylko fala mechaniczna, która wzmacnia się, kiedy rezonuje. Potrzebujesz jedynie nauczyć się tę falę czuć. Jeden z moich znajomych chodził na zajęcia chóru, gdy był dzieckiem, ale nie potrafił śpiewać czysto. Pewnego razu nauczycielka przycisnęła mu głowę do pianina, miała takie akustyczne pianino, zaczęła grać dźwięki i kazała mu te dźwięki powtarzać. W ten sposób nauczyła go śpiewać czysto. Fala dźwiękowa bezpośrednio uderzała w kości czaszki wprawiając je w drgania, a on śpiewając, powielał tę częstotliwość. Po prostu czuł te dźwięki w swoim ciele.
Czy wewnątrz szkoły, wśród uczniów, tworzą się jakieś więzi, grupy? Czy szkoła tworzy większą społeczność?
Wydaje mi się, że to jest trochę jak z terapią grupową – jak ci się wydaje, że jesteś jedyną osobą na świecie, która ma jakiś problem, a potem dowiadujesz się, że dwadzieścia innych osób ma taki sam problem jak ty (albo inne, ale w ogóle jakieś ma) i co tydzień o tym gadacie, to wytwarza się więź. I to bardzo głęboka. Uczniowie uczestnicząc w społeczności szkolnej powolutku zaczynają się otwierać na to, żeby śpiewać wspólnie, a nie tylko pod prysznicem czy w samochodzie. Po szkolnych koncertach nawiązują się znajomości, przyjaźnie i współprace muzyczne, mamy też Zespół Wokalny.
Wyobraź sobie świat, w którym ludzie śpiewają jedynie zamknięci w swoich domach, kiedy nikt ich nie słyszy, nikt nie znajduje w sobie odwagi, żeby wyjść na zewnątrz i śpiewać wspólnie. Jaki obraz przyszłości widzisz?
Smutny. W ogóle sobie nie mogę wyobrazić, żeby świat mógł tak działać. Wszyscy śpiewamy, nawet gdy nie chcemy się do tego przyznać.
Co daje wspólne śpiewanie?
Dla mnie wspólne śpiewanie ma ogromną, nieporównywalną z niczym wartość. Czasami, gdy robię podczas warsztatów wokalnych jakieś ćwiczenia z wspólnej improwizacji, uczestnicy używają określenia „wartość plemienna, mantrowa, medytacyjna”. Tempo oddechu zależne jest od frazy utworu, więc jak ludzie śpiewają razem, to oddychają w tym samym rytmie, co z kolei powoduje, że synchronizują się uderzenia serc. Ten czas, gdy śpiewasz z innymi, to czas, kiedy wszystko poza wami i waszym śpiewem przestaje się liczyć. Mogę przyjść na próbę, warsztaty, koncert totalnie przytłoczona swoimi problemami, troskami, ale w momencie, kiedy zamykam oczy i zaczynam śpiewać, czerpać z tych głosów wokół mnie, oddawać im coś od siebie, zapominam o wszystkim. Najbardziej tego typu medytacji doświadczam właśnie przy improwizacjach, kiedy nie mam utworu i narzuconej melodii, kiedy każdy robi, co chce, ale w koncu zawsze dochodzimy do momentu, kiedy zaczynamy śpiewać wspólnie. Człowiek podświadomie dąży do zjednoczenia. I zawsze to tak wygląda, że na początku, powiedzmy, pojedynkujemy się, każdy chce się wybić i robić swoje, ale ostatecznie, chcąc niechcąc, dostrzega się wartość we współtworzeniu i czerpaniu od siebie nawzajem. W dzisiejszych czasach mało mamy okazji, żeby czegoś takiego doświadczyć, bo nawet jak są jakieś szkolenia integracyjne, to często opierają się na rywalizacji, jakieś gry, jakieś paintballe, trzeba coś wygrać albo z kimś wygrać. Natomiast w śpiewaniu, takim “plemiennym”, nie ma miejsca na tego typu zmagania, bo każdy jest istotną częścią ostatecznego dzieła, którym staje się mieszanina dźwięków.
Wykorzystujesz śpiewanie nie tylko podczas warsztatów dla wokalistów, ale również podczas szkoleń biznesowych do kształtowania różnego rodzaju umiejętności. Czy śpiewanie sprzyja rozwojowi?
Tak. Dlatego właśnie śpiew stanowi tak ważną umiejętność społeczną. Gdy sama chodziłam na różnego rodzaju szkolenia, to one często były jakieś takie nieprawdziwe. Ktoś mi kazał grać w jakąś grę, z której wynikało coś i potem na podstawie tej gry ktoś mi mówił, że mogę wyciągnąć analogiczne wnioski do czegos innegó. Tymczasem uczestniczenie we wspólnym śpiewie pozwala ci nie tyle wysnuć intelektualne wnioski, co po prostu doświadczyć tych rzeczy, których chcesz się nauczyć. Dla przykładu wychodzenie ze strefy komfortu. Większość ludzi wstydzi się śpiewać, jeśli muszą to robić publicznie. Jest to dla nich najgorsza rzecz, jaką można sobie wyobrazić, ale jeżeli poprowadzisz te warsztaty w taki sposób, że uda im się przekroczyć granicę i pokażesz im, że było fajnie, to rozszerzają tę przestrzeń i mają poczucie satysfakcji z tego, że zdobyli się na odwagę i podjęli ryzyko. Kolejny przykład to właśnie zarządzanie ryzykiem. Taka praca uświadamia, że podejmowanie ryzyka niekoniecznie pociąga za sobą coś złego. Raczej stwarza możliwość rozwoju. Negocjowanie ról w grupie – ta osoba bardziej się czuje w roli typu fundament, działanie w tle, żeby nie powiedzieć podstawa rytmiczna. A ta bardziej się odnajduje w prowadzeniu, czyli jakiś solowy wokal. To się często przekłada na to, jakie role naturalnie ci ludzie starają się pełnić w grupie. No i najważniejsza funkcja – współbrzmienie. Budowanie harmonijnie współistniejącej społeczności. I na koniec bliższy kontakt z samą czy samym sobą. Dzięki wspólnemu śpiewaniu można doświadczyć tych umiejętności jeden do jednego.
Jaki jest wpływ śpiewu na budowanie się więzi społecznych?
Śpiewanie jest spoiwem społecznym. Daje poczucie jedności i to widać na przykład na stadionach, gdy ludzie śpiewają piosenki, żeby swoje drużyny motywować. To było widać, gdy w 2015 we Francji na stadionie był zamach i podczas ewakuacji ludzie zaczęli spontanicznie śpiewać Marsyliankę – wspólnie, przestało się liczyć to, jakiej drużynie kibicują. Śpiewali razem, aby dodać sobie otuchy. W momentach zagrożenia, kiedy czujemy potrzebę jedności, śpiew pojawia się naturalnie, wtedy nie myślimy o tym, czy potrafimy czy nie, po prostu śpiewamy. Naukowo udowodniono, że pod wpływem śpiewu wydziela się oksytocyna, czyli hormon bliskości, hormon więzi, więc kiedy śpiewamy wspólnie, po prostu biochemicznie czujemy się ze sobą bliżej. Ponadto wzrasta poziom innych hormonów odpowiadających za dobre samopoczucie. Obniża się poziom kortyzolu, który odpowiada za stres, więc generalnie ludzie, którzy śpiewają, mają subiektywnie większe poczucie szczęścia. A wiadomo, że im ludzie radośniejsi, tym bardziej efektywni, tym chętniej nawiązują kontakty itd. Dodatkowo mamy potrzebę rytuałów i wentyla emocjonalnego w momencie, kiedy dzieje się coś ważnego. Również takie chwile są nierozerwalnie związane ze śpiewem. Kiedyś istniały rytuały przejścia – niezależnie, co się działo, czy ślub, czy narodziny, czy pogrzeb – to na taką okoliczność mieliśmy przewidzianych wiele pieśni. Niestety, trochę już je pozapominaliśmy, ale coś z tych rytuałów nam zostało. Nadal jest tak, że jak ktoś umiera, to śpiewamy, idziemy za trumną i śpiewamy. Na weselach też co piętnaście minut ktoś wstaje i intonuje Sto lat, wiec utrzymało się to, że w ważnych momentach, w momentach zmiany, celebracji, chce nam się śpiewać razem.
Czy śpiewać każdy może?
Oczywiście. Śpiew jest ruchem – czynnością motoryczną, czyli wykonywaną przez różne struktury naszego ciała. Co oznacza również, że tę umiejętność możemy rozwinąć, jeżeli będziemy odpowiednio pracować nad mięśniami, które uczestniczą w procesie śpiewania. Systematyczny trening sprawi, że staną się bardziej elastyczne, wytrzymałe, sprawne, czyli będziemy robić postępy.
Skąd śpiew wziął się w twoim życiu?
Nie wiem, chyba z głębokiego dzieciństwa. Moja mama śpiewała, mój tata śpiewał, chociaż nie zdobyli wykształcenia muzycznego. Oboje grali na gitarze. Mieliśmy zwyczaj, że gdy jacyś goście przychodzili, to u nas nie słuchało się muzyki z płyt, tylko w którymś momencie mama po prostu zaczynała śpiewać, tata się do niej dołączał, a ja w pokoju obok próbowałam spać i strasznie się denerwowałam, że na drugi dzień szkoła. Potem, mając naście lat, stwierdziłam, że jak mam leżeć i się irytować, to po prostu pójdę sobie z nimi pomuzykować. Jeszcze jako mała dziewczynka, gdy mnie pytano o to, kim chcę być, jak dorosnę, mówiłam, że piosenkarką. Niestety, jakiś czas później wybito mi to marzenie z głowy, mówiąc, że mam polipy w nosie. Tak mi powiedział tata kolegi.
Lekarz?
Nie. Po prostu miałam przewlekłe zapalenie zatok, a on mi powiedział: „Nigdy nie będziesz śpiewać”. To mnie przyblokowało. Na prawie osiem lat. Wcześniej miałam taką ulubioną zabawę, że na magnetofonie nagrywałam sobie sama własne audycje – coś tam opowiadałam, coś śpiewałam. Po tym komentarzu przestałam to robić. Ponowne, nieśmiałe próby zaczęłam dopiero jako nastolatka, bo ta potrzeba zawsze gdzieś we mnie była. Patrzyłam na mamę z podziwem, dla mnie jej śpiewanie było najwspanialsze i ja też tak chciałam. Chciałam być taka jak ona. Nigdy się nie szkoliła, ale głos miała wybitny. Ludzie porównywali ją do Grażyny Łobaszewskiej. A ona tak po prostu śpiewała przy zmywaniu naczyń. Więc chyba ta potrzeba narodziła się z pragnienia, żeby być jak mama.
Przestraszyłaś się o swoje zdrowie?
Ja po prostu temu panu tak jak dziecko uwierzyłam. Uznałam, że skoro dorosły mi coś mówi, to na pewno wie, co mówi. Rozumiałam, że choruję, ale mając 7 lat nie potrafiłam odróżnić, czy to są polipy czy zatoki.
Czy ten pan słyszał, jak śpiewasz?
Nie, on po prostu stwierdził, że cały czas mówię z zatkanym nosem, więc nie mogę śpiewać, bo będę brzydko brzmiała. W ogóle tam później poszła ostra krytyka. Tak. To rzeczywiście mnie przyblokowało. Miałam też w podstawówce nauczyciela muzyki, który nie dbał o naszą edukację muzyczną, tak mocno jak o religijną…
Nauczyciel muzyki, nie religii?
Tak. Śpiewaliśmy psalmy, Bogurodzicę i modliliśmy się na każdej lekcji. Nie nauczył nas ani nut, ani gry na flecie, a przecież wszyscy się w podstawówce tego uczą. Raz próbowałam sama zaśpiewać piosenkę, miałam też wtedy jakiś układ choreograficzny. Pan od muzyki kazał mi zostać po lekcji. Powiedział, że mam nie podnosić rąk do góry, bo mi się piersi odznaczają pod swetrem. A miałam wtedy jedenaście lat… Mój rozwój muzyczny nie był początkowo kierowany przez mądrych ludzi, musiałam po prostu do pewnych rzeczy dojrzeć sama. Przełamać w sobie wszystkie bariery i blokady. Wiadomo, że śpiew jest szalenie intymną czynnością i jakaś negatywna ocena na tym polu bardzo boli, co przekłada się na naszą samoocenę. Wydaje mi się, że potrzebowałam przyzwolenia, szukałam kogoś, kto dałby mi prawo robić to, co kocham. Ale z drugiej strony nikomu, kto mi to prawo dawał, nie wierzyłam. Więc musiałam najpierw sama dać sobie to prawo.
Czyli na twojej dalszej drodze wokalnej pojawiły się już osoby, które powiedziały: „Tak. Śpiewaj. To jest dobry kierunek.”?
Pierwszą taką osobą była moja mama, która kiedy mnie już wreszcie usłyszała, a usłyszała mnie, jak miałam jakieś piętnaście lat, od razu zaczęła mi szukać zespołu. Potem trafiłam na świetnego nauczyciela, Matta Burdynowskiego, który stał się moim najlepszym przyjacielem. To on przeprowadził mnie przez najtrudniejsze początki, to on wypuścił mnie na tę drogę, na której jestem dzisiaj. Mimo że poszłam do niego na pierwszą lekcję oczekując, że stanie się ostateczną instancją, która zdecyduje za mnie – przekona mnie, żebym sobie odpuściła, a ja faktycznie to zrobię i przestanę cierpieć. Przestanę cierpieć, ponieważ ta nieodwzajemniona, jak mi się wydawało, miłość do muzyki stała się nie do zniesienia. Pragnienie śpiewania było we mnie ogromne, ale strach wcale nie mniejszy.
Dlaczego nie dawałaś sobie prawa do śpiewania?
Bardzo mocno zakorzeniło się we mnie przekonanie, że się nie nadaję, że się nie uczyłam, poza tym przez lata byłam zablokowana i w ogóle nie śpiewałam, nawet nie nuciłam pod prysznicem. Chyba, że już faktycznie miałam pewność, że nikogo nie ma w pobliżu. Ale nie było mowy o jakiejś tam zmianie rejestru. W ogóle nie wiedziałam, że istnieje coś takiego. Żyłam w przekonaniu, że mam jakieś pół oktawy i nawet Wlazł kotek na płotek wydaje się zbyt wysoko. W tych psalmach na muzyce to w końcu też tylko poruszałam bezdźwięcznie ustami. Wszystkie te maleńkie porażki, że nie wyciągałam Sto lat, gdy wszyscy wyciągali, że hymnu nie mogłam zaśpiewać, a wszyscy mogli, spowodowały, że coraz głębiej zasadzało się we mnie przekonanie, że zupełnie się do tego śpiewania nie nadaję.
Poszłaś do swojego pierwszego nauczyciela z takim nastawieniem. I jak to się skończyło?
Powiedział, że mam się ogarnąć, wziąć się do roboty, nie narzekać, tylko śpiewać, śpiewać, śpiewać. Tylko tyle i aż tyle. Potem zabrał mnie na warsztaty jazzowe w Puławach. Na koniec tych warsztatów poszłam do Bogdana Hołowni i pytam: „Panie Bodziu, czy ja mam to dalej robić?”. Popłakałam się, a on mnie przytulił i powiedział: „Dziecko, po prostu rób dalej to, co kochasz”. Przez to, że najpierw dostałam sporo krytyki, potrzebowałam dużo wsparcia. Może byłam za młoda, może zbyt niedojrzała, ale trudno mi było znaleźć pewność siebie. Wiele trzeba było w sobie pokonać lęków. Ostatecznie przeszłam tę drogę, mimo że przez pół życia myślałam, że nie jest moja, a teraz kończę właśnie nagrywać płytę.
Nigdy nie uczyłaś się w szkole muzycznej. Nie żałujesz?
Gdy byłam w szóstej klasie podstawówki, to pojawił się taki pomysł, że pójdę do szkoły muzycznej na saksofon. Bo przecież do śpiewania się nie nadawałam. Skończyło się tylko na pomyśle. Spóźniliśmy się chyba z terminem składania papierów, już nie pamiętam. W każdym razie później nie wróciliśmy z rodzicami do tego tematu i odpuściłam. Potem przyszedł taki moment, że zaczęłam tego żałować. Zastanawiałam się, gdzie bym była, gdybym skończyła tę szkołę. Może inaczej potoczyłoby się moje życie, więcej bym potrafiła, nie miałabym syndromu oszusta i amatora, bo wiedziałabym, że jestem formalnie przygotowana do tego, żeby wykonywać zawód muzyka. Tak było kiedyś. Natomiast dzisiaj z perspektywy czasu nie żałuję. Niewykluczone, że napisałabym materiał na płytę, ale na pewno nie taki – na pewno zupełnie inny. Kiedy pisałam, kierowała mną intuicja. Nie wiem, na ile byłaby żywa, gdybym osadziła ją w formalnych ramach. Może by była, a może nie. Po prostu nie wiem. Ponadto nie mam takiego poczucia, że wszystko muszę robić sama. Piszę tekst, melodię i wiem, że w danym utworze ma grać na przykład waltornia. Ale bardzo cenię sobie wkład niesamowitych muzyków, z którymi miałam przyjemność współpracować. A to, że ja z nimi często nie rozmawiam językiem muzycznym, tylko językiem emocji, a może nawet językiem reżyserskim, to już inna kwestia. Kiedyś przeczytałam gdzieś takie zdanie… Chociaż nie wiem, czy przeczytałam, może po prostu padło w rozmowie z Alicją, moją przyjaciółką i muzą: jeśli podoba ci się miejsce, w którym dziś jesteś, to nie żałuj drogi, która cię do niego doprowadziła. Widać wszystko potoczyło się dokładnie tak, jak miało się potoczyć.
Na dziś polecamy podcast Lekkomówni, a w nim rozmowę Patrycji Obary (Patrycja Obara z Kają Korczowską o obłaskawianiu pewnej bestii. 
Stres. Tak oczywiście to o niego chodzi.
Czym jest stres?
Czy Twój stres jest taki sam jak mój?
Co zrobić, żeby się wobec stresu odpowiednio ustawić?
Na czym polega regulowanie układu nerwowego i czy każdy układ nerwowy reguluje się tak samo?
Czy pozbycie się stresu to na pewno byłby to dobry pomysł
Jaka jest złota zasada radzenia sobie ze stresem?
Dlaczego do stresu warto podchodzić z szacunkiem (a może i z sympatią)?
Jak stres pomaga w zbudowaniu relacji z publicznością?
I wreszcie – dlaczego kot Patrycji nie będzie miał chorób psychosomatycznych?