(autorka wpisu: Patrycja Obara)
W telegraficznym skrócie: formanty to wzmocnione rezonanse w trakcie głosowym, które wpływają na jakość dźwięku i barwę głosu. Istnieje kilka podstawowych formantów, z których najważniejsze to te, które wpływają na zrozumiałość samogłosek (formant 1 i 2) oraz tzw. „formant śpiewaczy”, który dodaje dźwiękowi tak zwany “brzęczyk” i sprawia, że głos może być słyszalny nawet nad orkiestrą.
Zaawansowana praca nad głosem obejmuje umiejętność świadomego manipulowania formantami, co pozwala na uzyskanie różnych barw głosu i kształtów głosek w zależności od potrzeb utworu (zarówno związanych z wysokością śpiewanych dźwięków, jak i interpretacją). Czasem delikatna – ale odpowiednio ukierunkowana – zmiana brzmienia samogłoski sprawia, że pozornie niemożliwy do zaśpiewania dźwięk nagle staje się… łatwy.
Zrozumienie, jak działają formanty, przekłada się na większą lekkość w śpiewaniu, kontrolę nad dźwiękiem i efektywność emisji głosu.
Nieco szerzej, czyli wersja dla wokalnych geeków:
Formanty to charakterystyczne pasma wzmocnionych częstotliwości w głosie, które powstają dzięki kształtowi i pracy traktu głosowego (gardła, jamy ustnej, nosa).
Prościej mówiąc:
Struny głosowe wytwarzają dźwięk podstawowy, a formanty „kolorują” ten dźwięk, decydując o tym:
- jaką samogłoskę słyszymy (a, e, i, o, u),
- dlaczego różne osoby brzmią inaczej, nawet przy tej samej wysokości dźwięku,
- czy głos jest jasny, ciemny, nosowy, metaliczny itd.
Jak działają formanty?
- Trakt głosowy działa jak filtr akustyczny
- Zależnie od ułożenia:
- języka
- warg
- żuchwy
- podniebienia miękkiego
niektóre częstotliwości są wzmacniane.
Najważniejsze formanty:
- F1 – związany z otwarciem ust (wysoki F1 = szeroko otwarte usta)
- F2 – związany z pozycją języka (przód–tył)
- F3 i kolejne – wpływają na barwę, rozpoznawalność głosu, „nosowość”, „metaliczność”, itp.
W praktyce kontrola formantów pomaga w:
- projekcji głosu czyli jego mocy i słyszalności
- śpiewaniu wysoko bez napięcia
- świadomym kształtowaniu barwy głosu
- klarownej dykcji i wyraźnej mowie dzięki odpowiedniemu brzmieniu samogłosek